Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Alfabeler

Semih Güler

Beğenme

Yorum Yaz

Favorilere Ekle

Alfabenin bulunuşundan sonra insanlar tarih boyunca farklı alfabeler kullanmış ve insanlığın yazılı kanıtları, destanları da ortaya çıkmaya başlamıştır. Zamanın ilerlemesiyle de kültürlere ve dile bağlı olarak alfabeler değişmiş, kimi alfabelerde başka alfabelerden alıntılar yapılmıştır.

Türkler de tarih boyunca birçok devlet kurmuş ve devletler yaşadığı dönemlerde farklı alfabeler kullanmıştır. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler içerisinde yalnızca ikisi Türk devletlerinin kendi oluşturmuş oldukları alfabelerdir.

Bu yazımızda sizler için Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeleri derledik.

1) Göktürk (Kök Türk) Alfabesi:

• Türklerin kullandığı ilk alfabe olan Göktürk (Kök Türk / Orhun)  alfabesi 38 harf olup, 4’ü ünlü, 31’i ünsüz ve 3’ü çift ünsüz seslerden oluşmaktadır. Sağdan sola doğru yazılır.
• Bu alfabeyi Sakalar, Hunlar, Gök Türkler, Uygurlar, Kırgızlar, Sekeller gibi Türk kavimleri kullanmış ve eklemeler yapmıştır.
• Orhun ve Yenisey yazıtları Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.

2) Uygur Alfabesi:

• Göktürklerden sonra kurulan Uygurlar tarafından adlandırılmıştır.
• Harf sayısı 14’tür. Bunlardan üçü ünlü, 11’i ünsüzdür.
• Sağdan sola ve harfler birbirine bitişik olacak şekilde yazılır. Yalnızca ”Z” harfi ayrı yazılmaktadır.
• Uygur alfabesi Soğd kökenlidir ve Uygurlar tarafından Türkçeye uyarlanmıştır.

3) Arap-İslam Alfabesi:

• Talas savaşından sonra gruplar halinde İslamiyeti benimseyen Türkler, dini kavramlar ve onların telaffuzları konusundaki ayrılıklar nedeniyle Arap alfabesine geçmiştir.
• 28 harften oluşan Arap alfabesi sağdan sola doğru yazılmaktadır.
• Noktalama işaretlerinde kurallar bulunmamakla birlikte bazı harfler başta, ortada ve sonda olmak üzere farklı şekillerde yazılmaktadır.
• Harfler Hareke adı verilen işaretlerle seslendirilir.
• Kutadgu Bilig, Divanü lügati’t-Türk ve Atabetü’l-Hakayık gibi önemli eserler de bu alfabe ile yazılmıştır. Ancak Kutadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakayık Uygur alfabesiyle de yazılmıştır.

4) Kiril Alfabesi:

• Türklerin Kiril alfabesine geçişi Rusya topraklarında gerçekleşmiştir.
• Yunan alfabesinden geliştirilen bu alfabe, Rusların sınırları içindeki Türklerin birlik olmasını engellemek amacıyla, “tek alfabe” yasağı koyarak farklı semboller ve şekiller hazırlamasıyla oluşturulmuştur.
• Kiril Alfabesi Türklerin kullandığı alfabeler arasında en çok sesli harf barındıran alfabedir.
• Alfabe 38 harften oluşmakta olup 11’i seslidir.
• Soldan sağa doğru yazılır.

5) Latin Alfabesi:

• 1925 yılında ilk olarak Azeri Türkleri tarafında kullanılmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra 1 Kasım 1928 tarihinde Türk Harf devrimi yapılmış; Arap alfabesinden Latin alfabesine geçilmiştir.
• Bu alfabede 29 harf bulunup 8 tanesi seslidir.
• Soldan sağa doğru yazılır.
• Latin alfabesinde bulunmayan, Türk dilinin yapısına uygun “ç, ş, ğ, ö, ü”, harfleri eklenmiş,  “q x, w” harfleri ise kaldırılmıştır.
• Uzun yıllar boyunca Milli Eğitim Bakanlığı da yapan Hasan Ali Yücel’in hazırladığı ancak orijinali Tevfik Fikret’e ait olan Tarihi Kadim Doksan Beşe Doğru ismindeki şiir kitabı, Türk tarihinde basılmış ilk Latin harfli kitap olarak kabul edilir.